Sepsis bij een kind herkennen
Voor snelle informatie over de herkenning van sepsis bij een kind, zie: ‘Mijn kind heeft (misschien) een sepsis’. Kijk hier voor aanvullende informatie over opname in het ziekenhuis, en ontslag.
Ook bij kinderen kan sepsis optreden. Dit kan net als bij volwassenen uit elk soort infectie voortkomen, zoals een blaasontsteking, longontsteking of hersenvliesontsteking.
Dat geldt voor (hele) jonge kinderen maar ook voor oudere kinderen en tieners. Bij kinderen kunnen de symptomen soms wat anders zijn dan bij volwassenen. Vaak gaat een sepsis bij kinderen met (hoge) koorts gepaard, maar niet altijd. Soms heeft een kind juist ondertemperatuur. Ook kan het meest opvallende zijn dat het gedrag van het kind ineens anders is, bijvoorbeeld dat het heel lusteloos of slap is. Maar ook kreunen of suffigheid kunnen (zeker bij jonge) kinderen een alarmsignaal zijn.
Naast de links bovenaan deze pagina, is er ook goede informatie te vinden op de website van Thuisarts, bij ‘Koorts bij kinderen‘ en ‘Ziek kind‘.
In juni 2021 is de Richtlijn Sepsis bij Kinderen afgerond, een belangrijke mijlpaal.
Impact van sepsis - gevolgen voor het kind
Steeds meer kinderen overleven sepsis, een levensbedreigende reactie van het lichaam op een infectie. Dat is goed nieuws, maar helaas houdt het verhaal daar niet op. Veel van deze kinderen krijgen te maken met langdurige gevolgen, zowel lichamelijk als geestelijk.
Mogelijke klachten na sepsis
Na sepsis kunnen kinderen restklachten houden die invloed hebben op:
- Het lichaam (zoals chronische pijn of vermoeidheid),
- Het leren en denken (cognitieve problemen),
- Het zenuwstelsel (bijvoorbeeld door hersenschade),
- Hun gedrag en emoties (zoals angst, somberheid of moeite in sociale situaties).
Deze gevolgen kunnen ervoor zorgen dat kinderen minder goed meekomen op school,
moeite hebben met sport of het maken van vrienden, of op latere leeftijd problemen
ervaren op het werk. Ook brengt dit extra zorgkosten met zich mee.
Lichamelijke klachten
- vermoeidheid (soms een gevoel van uitputting)
- heel weinig energie hebben
- minder eetlust, buikklachten
- spierzwakte
- benauwdheid
- gevoeligheid voor infecties
- pijn in de gewrichten of spieren
- haaruitval
- Schade aan organen en ledematen
Cognitieve klachten
- concentratieproblemen
- snel overprikkeld zijn
Psychische klachten
- nachtmerries
- angsten
- somberheid, teruggetrokken zijn, etc.
Daarnaast kan de impact van behandeling en opname op een Intensive Care voor een kind de bovengenoemde klachten versterken. Ook voor de ouders geldt dat dit veel spanning en onzekerheid mee brengt.
Na de IC opname
In 2017 is er in Nederland een richtlijn opgesteld waarin wordt aangeraden om kinderen tot 17 jaar die op de kinder-IC zijn opgenomen, goed te blijven volgen in een speciaal nazorgtraject (follow-up). In Amsterdam bestaat nu een uitgebreid programma waarbij artsen en psychologen samenwerken om zowel het kind als de ouders te begeleiden na een IC-opname. Ze doen ook onderzoek naar wat kinderen en gezinnen nodig hebben om goed te herstellen.
Op andere kinder-IC’s in Nederland worden alleen bepaalde ziektebeelden gevolgd – sepsis valt daar nu vaak nog buiten. Er zijn wel plannen om dit uit te breiden naar alle kinderen die op de IC liggen, ongeacht hun ziekte. Maar: dit geldt (nog) niet voor kinderen die sepsis doormaken op gewone kinderafdelingen buiten de IC.
Wat gebeurt er nu voor kinderen met ernstige gevolgen?
Kinderen die ernstige schade hebben opgelopen, bijvoorbeeld een amputatie of longproblemen, worden vaak verder geholpen via andere specialisten, zoals een plastisch chirurg, kinderlongarts of psycholoog. Maar structurele, brede nazorg is er nog niet voor iedereen.
Richtlijn over psychische gezondheid
De nieuwe richtlijn stelt dat iedere kinder-IC een plan moet hebben om PTSS bij kinderen en ouders te voorkomen. Tijdens de IC-opname krijgen ouders en kinderen uitleg (psycho-educatie) over wat ze kunnen verwachten. Na ontslag moet er binnen 3 tot 6 maanden worden gecontroleerd of er psychische klachten zijn, en zo nodig volgt er een verwijzing voor verdere hulp. Als er blijvende of nieuwe problemen ontstaan, kan dit na 12 maanden opnieuw gebeuren.
Gedrag en hersenontwikkeling
Kinderen die mogelijk hersenschade hebben opgelopen, moeten goed in de gaten worden gehouden. Problemen met gedrag of leren komen soms pas later aan het licht, bijvoorbeeld als het kind ouder wordt of naar school gaat. Daarom is het belangrijk dat deze kinderen 3 tot 6 maanden na hun IC-opname, en indien nodig opnieuw na 12 maanden, worden getest door een psycholoog.
Gevolgen voor de omgeving
Een ziekenhuisopname op de kinder-IC is ingrijpend voor het hele gezin. Ouders, broers en zussen kunnen na afloop last krijgen van stressklachten of zelfs een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Ook thuis kan het nog lange tijd moeilijk blijven, zelfs als het kind de sepsis heeft overleefd.
Terug naar school
Het is belangrijk, wanneer uw kind de schoolgaande leeftijd heeft, de beperkingen en klachten met de school te bespreken en samen te kijken welke aanpassingen mogelijk zijn (zie de links onderaan). Sepsis is niet zomaar ‘een infectie’ waarvan het herstel in een stijgende lijn omhoog gaat. Het is belangrijk dat de gevolgen voor uw kind serieus worden genomen. Het Post Sepsis Syndroom kan ook kinderen treffen.
Zie de informatie bij Thuisarts: ‘Mijn kind heeft sepsis gehad en mag weer naar huis’
Nieuw (2024) is de folder die door Stichting Zorgeloos naar School werd ontwikkeld, waarin ook kinderen met restklachten na sepsis (Post Sepsis Syndroom) worden genoemd (zie de ondertitel). Deze folder bevat zeer nuttige tips en informatie om aan school aan te reiken.
Zie verder ook de info bij Ziek zijn en onderwijs (netwerkZiezon) en Regelhulp, Zorg en onderwijs, ziekte of beperking.
Wetenschappelijke bronnen en extra informatie
Richtlijn follow up van kinderen na opname op een intensive care
Wetenschappelijke artikelen:
Buysse, C., Raat, H., Hazelzet, J., Hop, Maliepaard, M. & Joosten, K.,
Publicatiedatum: 2008
José Hordijk, Sascha Verbruggen, Ilse Vanhorebeek, Greet Van den Berghe, Elisabeth Utens, Koen Joosten, Karolijn Dulfer
Publicatiedatum: 2020/1
Ines Verlinden, Fabian Güiza, Karolijn Dulfer, Hanna Van Cleemput, Pieter J Wouters, Gonzalo Garcia Guerra, Koen F Joosten, Sascha C Verbruggen, Ilse Vanhorebeek, Greet Van den Berghe
Publicatiedatum: 2022/8/1
José A Hordijk, Sascha C Verbruggen, Corinne M Buysse, Elisabeth M Utens, Koen F Joosten, Karolijn Dulfer
Publicatiedatum: 2022/9
Predicting adverse long-term neurocognitive outcomes after pediatric intensive care unit admission
Felipe Kenji Nakano, Karolijn Dulfer, Ilse Vanhorebeek, Pieter J Wouters, Sascha C Verbruggen, Koen F Joosten, Fabian Güiza Grandas, Celine Vens, Greet Van den Berghe
Publicatiedatum: 2024/6/1
Eleonore S.V.de Sonnaville, Job B.M. van Woensel, Johannes B. van Goudoever, Marieke H. Otten, Lorynn Tella, Corenlieke S.H. Aarnoudse-Moens, Suzanne W.J. Terheggen-Lagro, The Emma Childrens’s Hospital Amsterdam UMC Follow Me Program Constorium
Publicatiedatum: 2023/6
Joseph C Manning, Pippa Hemingway, Sarah A Redsell
Publicatiedatum: 2018/3
